Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie
Oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść. Odszkodowanie przysługuje również, jeżeli po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu. Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Roszczenie o odszkodowanie lub zadośćuczynienie nie przysługuje temu, kto w zamiarze wprowadzenia w błąd sądu lub organu ścigania złożył fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub fałszywe wyjaśnienie i spowodował tym niekorzystne dla siebie orzeczenie w przedmiocie skazania, tymczasowego aresztowania, zastosowania środka zabezpieczającego albo zatrzymanie.
Żądanie odszkodowania należy zgłosić w sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w pierwszej instancji lub w sądzie okręgowym właściwym ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo aresztowanego lub zwolnienie zatrzymanego. Roszczenia te przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania – od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania – od daty zwolnienia.
W razie śmierci oskarżonego prawo do odszkodowania przysługuje temu, kto wskutek wykonania kary lub niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania utracił:
- należne mu od uprawnionego z mocy ustawy utrzymanie,
- stale dostarczane mu przez zmarłego utrzymanie, jeżeli względy słuszności przemawiają za przyznaniem odszkodowania.
Żądanie odszkodowania należy zgłosić wciągu roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia lub w ciągu roku od śmierci oskarżonego.
Odroczenie i przerwa wykonania kary pozbawienia wolności
Wykonanie kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary sąd odracza do czasu ustania przeszkody.
Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do 6 miesięcy, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki lub jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów.
Odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności z powodu przekroczenia w skali kraju ogólnej pojemności zakładów karnych lub aresztów śledczych nie stosuje się wobec skazanego, który dopuścił się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia lub orzeczono w stosunku do niego karę przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności.
Okres odroczenia biegnie od dnia wydania postanowienia w tym przedmiocie.
Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednakże łączny okres odroczenia nie może przekroczyć roku, chyba że chodzi o kobietę ciężarną lub w okresie 3 lat po urodzeniu dziecka i sprawowania nad nim opieki.
Warunkowe zawieszenie
Jeżeli odroczenie wykonania kary nie przekraczającej 2 lat pozbawienia wolności trwało przez okres co najmniej jednego roku – sąd może warunkowo zawiesić wykonanie tej kary na zasadach określonych Kodeksie karnym.
Przerwa
Sąd penitencjarny udziela przerwy w wykonaniu kary w wypadku gdy natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki lub jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów. Przerwy udziela się doi czasu do czasu ustania przeszkody która była powodem udzielenia przerwy.
Sąd penitencjarny może udzielić przerwy w wykonaniu kary, jeżeli przemawiają za tym ważne względy zdrowotne, rodzinne lub osobiste.
Nie można udzielić przerwy przed upływem roku od dnia ukończenia poprzedniej przerwy i powrotu po niej do zakładu karnego, chyba że zachodzi wypadek choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby skazanego albo inny wypadek losowy.
Udzielając przerwy w wykonaniu kary, sąd może zobowiązać skazanego do utrzymywania w okresie tej przerwy kontaktu z sądowym kuratorem zawodowym w miejscu pobytu, niezmieniania bez jego zgody miejsca pobytu, podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej lub meldowania się we wskazanej jednostce Policji.
Sądem penitencjarnym właściwym miejscowo do udzielania dalszych przerw oraz do udzielania przerwy, jest sąd, który udzielił pierwszej przerwy.
Zażalenie
Złożenie zażalenia na postanowienie o udzieleniu przerwy powoduje wstrzymanie wykonania postanowienia do czasu jego uprawomocnienia się. Postanowienie podlega jednak wykonaniu bezzwłocznie, jeżeli zostało wydane na wniosek prokuratora albo jeżeli prokurator oświadczył, że nie sprzeciwia się udzieleniu przerwy.
Zażalenie wniesione przez prokuratora podlega rozpoznaniu w terminie 14 dni.
Warunkowe zwolnienie
Jeżeli przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej jeden rok, a skazany odbył co najmniej 6 miesięcy kary – sąd penitencjarny może warunkowo zwolnić skazanego z odbycia reszty kary na zasadach określonych w art. 77 Kodeksu karnego.
Warunkowego zwolnienia nie stosuje się, jeżeli kara pozbawienia wolności została orzeczona na okres powyżej 3 lat.
Odwołanie odroczenia lub przerwy
Odroczenie wykonania kary sąd może odwołać w razie ustania przyczyny, dla której zostało udzielone, lub w wypadku, gdy skazany nie korzysta z odroczenia w celu, w jakim zostało udzielone, albo rażąco narusza porządek prawny.
Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary
Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, okoliczności jego popełnienia oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.
Skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu przez niego co najmniej połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach.
Skazanego w warunkach recydywy zwykłej można warunkowo zwolnić po odbyciu dwóch trzecich kary, natomiast w warunkach multirecydywy po odbyciu trzech czwartych kary; warunkowe zwolnienie nie może nastąpić wcześniej niż po roku.
Skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat kary.
Zatarcie skazania
Z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych.
Nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15.
W razie skazania na karę pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
Sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.
W razie skazania na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania; na wniosek skazanego sąd może zarządzić zatarcie skazania już po upływie 3 lat.
W razie odstąpienia od wymierzenia kary, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.
Jeżeli orzeczono środek karny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania.
Wyrok łączny
Wyrok łączny może być wydany w stosunku do osoby, która została skazana prawomocnymi wyrokami jednego lub różnych sądów i zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej. Wydanie wyroku łącznego zastępuje pojedyncze wyroki, a skazany odbywa jedną karę wskazaną w wyroku łącznym. W wielu wypadkach wydanie wyroku łącznego prowadzi do skrócenia kary łącznej. Karę łączną wymierza się bowiem w granicach od najsurowszej kar do sumy kar z poszczególnych wyroków. Można więc powiedzieć, że skazany niczym nie ryzykuje – w najgorszym razie Sąd wyrok łączny będzie wynosił tyle co suma dotychczasowych kar. W praktyce jednak wydanie wyroku powoduje skrócenie łącznej kary o kilka miesięcy.
Karę łączną orzeka sąd, jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Każde skazanie (chociażby nieprawomocne) przerywa ?ciąg? przestępstw, za które może być orzeczona kara łączna, czyli za których odrębne skazania mogą podlegać połączeniu w wyroku łącznym. Łączeniu nie podlega jedynie kara grzywny z innymi karami. Poza karami jednorodzajowymi, łączeniu podlega kara pozbawienia wolności z karą ograniczenia wolności Wyrokiem łącznym można również połączyć środki karne jednego rodzaju.
Sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonej za poszczególne przestępstwa (zasada absorpcji) do ich sumy (zasada kumulacji), przestrzegając w nim górnej granicy.
Osobami uprawnionymi do składania wniosku o wydanie wyroku łącznego są: skazany i prokurator. Sąd może wydać wyrok z urzędu.
Sądem właściwym do wydania wyroku łącznego (i do złożenia wniosku) jest:
- sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący w pierwszej instancji, gdy orzekały sądy powszechne równorzędne,
- sąd wyższego rzędu, gdy orzekały sądy różnego rzędu,
- sąd, który wymierzył karę surowszą, gdy orzekały sądy powszechne i szczególne.