W procesie karnym wyrok sądu pierwszej instancji, a następnie sądu odwoławczego, kończy pewien etap postępowania. Nie oznacza to jednak, że droga sądowa jest już zamknięta. W polskim systemie prawnym istnieje nadzwyczajny środek zaskarżenia, który pozwala na weryfikację prawomocnych wyroków. Taki środek to postępowanie kasacyjne w prawie karnym.

Jego celem nie jest ponowna kontrola prawidłowości rozpoznanie sprawy odwoławczej. Kasacja skupia się wyłącznie na naruszeniach prawa materialnego lub proceduralnego, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia. To narzędzie służy do korekty rażących błędów prawnych, które umknęły uwadze sądów niższych instancji. Dzięki niemu można dążyć do uchylenia orzeczenia, które zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa.

Czym jest postępowania kasacyjne ?

Skarga kasacyjna to nadzwyczajny środek zaskarżenia od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego. Oznacza to, że można ją wnieść dopiero po wyczerpaniu zwykłych środków odwoławczych, czyli po prawomocnym zapadnięciu wyroku sądu drugiej instancji. Nie jest to trzecia instancja, w której można ponownie udowadniać niewinność. Sąd Najwyższy, który rozpoznaje skargę kasacyjną, bada jedynie, czy w toku postępowania doszło do rażącego i mającego istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia prawa.

Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, kasacja w prawie karnym może zostać wniesiona w przypadku:

• rażącego naruszenia przepisów prawa, jeśli mogło ono mieć wpływ na treść orzeczenia,
• wydania orzeczenia na podstawie ustaleń, które są sprzeczne z treścią zebranych dowodów,
• naruszenia zasady domniemania niewinności,
• naruszenia praw oskarżonego do obrony,
• rozstrzygnięcie sprawy przez błędnie obsadzony sąd albo w świetle wystąpienia innych bezwzględnych przesłanek odwoławczych.

Warto podkreślić, że skarga kasacyjna nie może być oparta na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych. Innymi słowy, nie można w niej kwestionować, czy oskarżony rzeczywiście popełnił dany czyn, a jedynie, czy sąd zastosował prawidłowo prawo.

Kto może wnieść kasację?

Prawo do wniesienia kasacji jest ściśle ograniczone. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego, skarga kasacyjna może być wniesiona przez:

• stronę postępowania, czyli oskarżonego, oskarżyciela publicznego (prokuratora), oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego, powoda cywilnego.
• Prokuratora Generalnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Oni mogą wnieść kasację nawet na korzyść oskarżonego, gdy inne środki zawiodły.

Wniesienie kasacji na rzecz oskarżonego może nastąpić tylko, gdy orzeczenie dotyczy kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Kasacja w innych przypadkach jest niedopuszczalna.

Skarga kasacyjna musi być sporządzona i podpisana przez adwokata lub radcę prawnego. Obowiązek ten dotyczy jest bezwzględny z wyjątkiem kasacji wnoszonej przez prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich. Oznacza to, że oskarżony nie może samodzielnie złożyć tego pisma. Jest to tzw. przymus adwokacko-radcowski. Ma to na celu zapewnienie wysokiej jakości merytorycznej kasacji i ochronę przed wniesieniem kasacji, które nie spełniają wymogów formalnych. Jakie są terminy i wymogi formalne?

Termin na wniesienie kasacji to 30 dni od dnia doręczenia stronie prawomocnego wyroku sądu odwoławczego wraz z jego uzasadnieniem. Pismo należy wnieść do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu, który wydał orzeczenie w drugiej instancji. Warto pamiętać, że przekroczenie terminu powoduje odrzucenie skargi kasacyjnej.

Kasacja musi spełniać surowe wymogi formalne. Powinna zawierać:

• oznaczenie orzeczenia, które jest zaskarżalne;
• wskazanie, na czym polega rażące naruszenie prawa, które miało wpływ na treść orzeczenia;
• wniosek o uchylenie orzeczenia w sprawie kasacji i przekazanie jej do ponownego rozpoznania.

Co istotne, w kasacji nie można powoływać się na nowe fakty i dowody. Pismo musi być oparte wyłącznie na materiale dowodowym, który został już zgromadzony w toku wcześniejszego postępowania. Zazwyczaj skarga kasacyjna jest długim i skomplikowanym pismem procesowym, które wymaga dogłębnej znajomości prawa oraz doświadczenia w jego stosowaniu i powinna być powierzona doświadczonemu adwokatowi karniście.

Rozpoznanie kasacji

Skarga kasacyjna jest rozpoznawana przez Sąd Najwyższy. Rozprawa odbywa się na posiedzeniu jawnym, a orzeczenie wydaje trzech sędziów. Po rozpoznaniu sprawy Sąd Najwyższy może wydać jedno z następujących orzeczeń:

• uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie w drugiej instancji. Dzieje się tak, gdy Sąd Najwyższy uzna, że doszło do rażącego naruszenia prawa.
• uchylić orzeczenie i uniewinnić oskarżonego, jeśli jest to uzasadnione lub umorzyć postępowanie. Zdarza się to w wyjątkowych sytuacjach.
• oddalić kasację, jeśli Sąd Najwyższy uzna, że podniesione w kasacji argumenty są bezzasadne.

Należy pamiętać, że oddalenie kasacji oznacza, że prawomocny wyrok pozostaje w mocy. Dalsze odwołanie od tego orzeczenia w systemie prawa polskiego nie jest możliwe. Otwiera się jednak droga do składania środków odwoławczych do  do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) lub Europejskiego Trybunał Sprawiedliwości ( ETS).

Czy postępowania kasacyjne wstrzymuje wykonanie wyroku?

Skarga kasacyjna co do zasady nie wstrzymuje wykonania orzeczenia. Orzeczenie którego bowiem dotyczy jest prawomocne. Sąd, który wydał zaskarżony wyrok, może jednak na wniosek strony wstrzymać jego wykonanie. Należy jednak taki wniosek solidnie umotywować przekonując sąd uprawdopodabniające, że podniesione w kasacji zarzuty mają dużą szansę zostać uwzględnione przez Sąd Najwyższy.

Postępowania kasacyjne adwokat Warszawa

Z uwagi na wspomniany przymus adwokacko-radcowski, bez pomocy profesjonalisty, wniesienie kasacji nie jest niemożliwe. Moja praca zaczyna się od wnikliwej analizy akt sprawy i uzasadnienia skarżonego orzeczenia. Szukam w nim rażących naruszeń prawa, które mogły mieć wpływ na treść wyroku. Niekiedy brak podpisu pod protokołem rozprawy, brak zwrotki z poczty z powiadomieniem o terminie rozprawy może spowodować nieważność całego kilkuletniego procesu. Tylko takie naruszenia stanowią podstawę do wniesienia kasacji. Ważne jest, aby w kasacji nie podnosić zarzutów, które nie mają uzasadnienia w przepisach prawa, stanowią jedynie polemikę z orzeczeniem II instancji. Na koniec reprezentuję klienta przed Sądem Najwyższym. Moja wiedza i doświadczenie w zakresie prawa karnego pozwalają na skuteczne przeprowadzenie postępowania kasacyjnego i zwiększenie szans na uchylenie niekorzystnego orzeczenia.

Postępowania kasacyjne – przykład z życia 

Pan Jacek został skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwo, którego, jak twierdził, nie popełnił. Sąd apelacyjny utrzymał w mocy wyrok sądu pierwszej instancji. Pan Jacek zgłosił się do mnie, aby omówić możliwość wniesienia kasacji wyroku. Po przeanalizowaniu akt sprawy stwierdziłem, że w toku postępowania doszło do rażącego naruszenia prawa procesowego. Sąd odwoławczy nie rozpoznał w pełni zarzutów apelacyjnych, co mogło mieć wpływ na treść orzeczenia. Złożyłem kasację, wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania kary. Wniosek o wstrzymanie wykonania kary został uwzględniony, a po ponad rocznym oczekiwaniu na termin rozprawy kasacyjnej, Sąd Najwyższy, uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Dzięki temu pan Jacek uzyskał drugą szansę na sprawiedliwy proces, pozostając na wolności.

Postępowanie kasacyjne – źródła prawne.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego.

Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym.